E.g., 29.03.2024
E.g., 29.03.2024
E.g., 29.03.2024
E.g., 29.03.2024
E.g., 29.03.2024

Ukrainadaki barışıq yekâne bir devlet müessisesini inkişaf etecek

Опубліковано 26 May 2022 року, о 16:10

Ukrainada, barışıq inkişafı, dialogğa, tasilge ve içtimaiy birlikke faaliyet, ve insan aqlarını, halqara uquq qaidelerini bozuvnı ve RFnıñ silâlı tecavuzı neticesinde berilgen zararnı nezaret etme ve vesiqalaştırma saalarında baş koordinator tesbit etildi. Bu, içtimaiy cemiyetlerniñ ve halqara teşkilâtlarnıñ yardımınen Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlarınıñ reintegratsiya meseleleri nazirligi tarafından teşkil etilgen "Ukrain milliy barışıq inkişafı merkezi" devlet müessisesidir. İntervyuda faaliyeti qaysı strategiyalarda ve aletler vastasınen quracaq Merkezniñ vazifeleri aqqında Ukrain milliy barışıq inkişafı merkeziniñ müdiri vazifesini yapqan Oleksandr Smırnov añlatacaq.

Cemaatnen dialog-kommunikatsiyanıñ ihtisasiy yanaşmağa ve mahsus tarzda azırlanğan mütehassıslarğa ihtiyacı bar

- Oleksandr bey, fikriñce, Ukrainadaki barışıq inkişafınıñ esası nedir?

Fikrimce, maqsadımızğa yetmekteki esas yanaşma olaraq çoq qısımlı yañartma olacaq vaqıt Ukrainadaki barışıq aqqında laf etmek mümkün olacaq. Ne aytmağa isteyim. Cemaatnıñ, işançnıñ yañıdan qurulmasına, yani dailognıñ yañıdan başlatılmasına, insanlar ve devlet seviyesinde munasebetlerge ihtiyacı bar. Ve bu dialog-kommunikatsiyanıñ añlaşmağa ve vatandaşlarımız arasındaki munasebetlerni yañıdan qurmağa doğrulğan ihtisasiy yanaşmağa, mahsus tarzda azırlanğan mütehassıslarğa ihtiyacı bar. Mahsus dialog "konstruktorları", dailognıñ taraflarına eñ munaqaşa, davalı ve aynı zamanda pek çoq müim şeylerinde añlaşmağa yardımcı olacaq. Olar da bu tür kommunikatsiya içün telükesiz boşluqlar yaratacaqlar. Elbette, bu dialognı kenişletmek kerek - çeşitli seviyelerde, meydançıqlarda, toqunma imkânlarında. Ve Reintegratsiya nazirliginiñ terqibinde teşkil etilgen Ukrain milliy barışıq inkişafı merkezi tamam bu imkânlarnı qıdıracaq.

Endi şu anda vatandaşlarnıñ ve şimdi tecavuzcınıñ vaqtınca işğali astında bulunğan topraqlarnıñ reintegratsiyası ceryanınıñ parçası olacaq gumanitar modeleri üzerinde çalışmaq kerek. Laf, em Vaqtında işğal etilgen Qırımnıñ işğalinden azat etilmesi ve reintegratsiyası strategiyasında añılğan keçicci vaqıt, keçici adliye kompleksi aqqındadır.

- Keçici adliye tedbirleriniñ maiyetini daa tafsilâtlı añlatıñız

Keçici vaqıtnıñ dört qısmı bar: cinayetlerniñ taqiqatı, aqiqat aqqınıñ taminatı, zararnıñ tazminatı, telükesizlik ve adliye ve mesleat saasında müessise islâatı. Tasdıqlanmasına beklegen Keçici adliye kontseptsiyası endi azırlandı. Elbette, cemaat tarafından Konteptsiyanıñ yerine ketirilmesiniñ eñ beklengen neticesi, silâlı çatışmadan zarar körgenlerge tazminat ve arbiy cinayetlerni, insanlıqqa qarşı cinayetlerni yapqan ve qabaatlı olğan kişilerniñ mesüliyetke çekilmesidir.

- Mesüliyetke çekmek - adliye organlarınıñ kompetentsiyası. Reintegratsiya nazirliginiñ bu ceryandaki rolü nedir?

Mında añlatmaq kerekim. Baş prokurornıñ Ofisi ve Donetsk ve Lugansk vilâyetleriniñ ve Qırım MC ve Aqyar şeeriniñ bölge prokurorlıqları, Ukraina Telükesizlik Hızmeti ve İŞNniñ ast bölükleri, silâlı çatışmanen bağlı cinayetlerniñ taqiqatını başlatırlar. Amma daa semereli ve er taraflı taqiqat içün rus tecavuzınıñ delilerini devlet nezaret etme ve vesiqalaştırma sistemasınıñ yaratılması kerek. Bundan ğayrı, uquqçılar Roma nizamnamesiniñ tasdıqlanmaq kerekligini tanırlar.

Tamam Ukrain milliy barışıq inkişafı merkezinde RFnıñ silâlı tecavuzı neticesinde insan aqlarını ve halqara gumanitar uquq qaidelerini bozmalarnı nezaret etme ve vesiqalaştırma sistemasını yaratamız. Böylece, delil temelini, hususan taqiqat organları içün şekillendirecekmiz.

Adalet - yañıdan öz evinde yaşamaq, sevilgen işke ayatnı yañıdan bağışlamaq, cenk areketleri neticesinde viran etilgen evler ve öldürilgen aqrabalar, içün tazminat almaqtır.

- Tehnologik baqıştan bu sistema nasıl işleycek?

O yardımınen malümat birleştirilecek, talil etilecek ve tertipke ketirilecek. Bu programma mahsulatını, bu bilgilerni maqbul devlet organları qullana bilecek. Olarnen iş muzakeresi keçirirmiz, ve devlet ve cemaat sektorlarınıñ beraber çalışaycaqları kommunikatsiya platformasını yaratmaq vazifemiz bar. Ükümet, bu tüt nezaret etme ve vesiqalaştırma sistemasınıñ ve sicilleriniñ yaratılmasına dair para qullanıluv yol-yoruğını endi tasdıqladı, bunıñ içün onıñ faaliyeti ameliy olaraq başlatıla bilir.

Alınğan malümattan insan aqlarını bozmalarınıñ sicili ve rus silâlı tecavuzı neticesinde fizikiy ve uquqiy şahıslar tarafından devletke berilgen zararnıñ sicili şekillendirilecek. Aynı şekilde belgiler, delillerni, tecavuzcı bir devletke uquqiy iddialarnıñ esasına kirecek umumen malümat birleştire bilecekmiz.

- Yani Donetsk ve Lugansk vilâyetlerine açılğan ateşler qurbanları muayyen tazminat bekleye bilirlermi?

Şu anda devlet bücetinde RFnıñ silâlı tecavuzı neticesinde viran etilgen mesken binalarınıñ (daireleri) saiplerine para tazminatını ödemek içün ayırılğan para qullanma maqbul yol-yoruğı işley. Amma bu, Ukraina devletiniñ ödemeleridir.

Vesiqalaştırma sistemasını yarataraq, biz öz tarihından sistema körünişlerine ketemiz. Bunıñ içün bu kontekstte em de adaletni yañıdan tiklemelimiz. Adalet - yañıdan öz evinde yaşamaq, sevilgen işke ayatnı yañıdan bağışlamaq, cenk areketleri neticesinde viran etilgen evler ve öldürilgen aqrabalar, içün tazminat almaqtır. Adalet - oqumaq, seyaat etmek, oñaytlı ve telükesiz yerlerde hayal etmek, KÇYKndeki nevbetten qorqmamaqtır. Bütün er şey er ya da keç keçmişte qalmalı. Amma bu bizim zor devlet işimizdir. Ve bu, cemaatımız içün cemaat kimliginiñ daa teren añlamasına ihtiyac duyğan bir çağırtmadır.

Bu materiaynen diqqatlıca özüni tutumaq kerek, çünki işğalden azat etüv ceryanı, lüstratsiyanı, cemaatnıñ Ukraina devletine dair nazar noqtasınıñ auditini, işğal iyerarhiyası rolünde riayetkârlıqnıñ tesbit etilmesini bir seviyede esapqa alacaq. İşdeşlikçilerniñ kim olğanen ve olarnen ne yapılmalı olğanınen ba[li bazi munaqaşalar bar. Cenkten ve işğalden azat etilgen topraqlarnıñ integratsiyasından soñ vaqıtta dialog-barışma ceryanını pekitmek içün bildirmelerde ve añlamlarda pek diqqatlı olmaq kerek.

Yani şu anda laf, topraqlarnı nasıl qaytara bilecegimiz degil, bu ceryanda diger kerçekten quvetli esas çağırmalar ise aqqqındamı?

Yaşama telükesizlik boşluğınıñ ve astyapı qısmınıñ yañıdan pekitüvge ihtiyacı bar. İnsanlarnıñ imkânlarına, inkişafına ve qorçalanmasına saip olğan devlet olaraq Ukrainanıñ muvafaqiyetine işanma ihtiyacı bar. Teñlik duyğusını ve cenk çatışması neticesinde zor ayat allarına oğrağan vatandaşlarnıñ özüne adaletli, bölünmesiz ve hurafatsiz munasebetke ümüdini yañıdan qurmaq kerekmiz. Bu insanlar, istenilgen çünki olar bizimdir. Olarnen Ukraina daa quvetli olacaq. Böyle añlama, devletniñ territirial bütünliginiñ yañıdan pekitilmesine tekâmüliy olaraq yol açacaq. Tamam böyle algoritmge köre, insan-işanma-qıymetler-telükesizlik-iqtisadiyat-topraqlar. Yaşayış faaliyetiniñ ve bu modelniñ muvafaqiyetliginiñ anahtarı, umumiy milliy birleştirmedir. Osız, barışıqnıñ kerçek yañıdan pekitilmesi aqqında hayal etmek yeter. Elbette, bu modelni devlet içinde alınğan kişilernen işletmek kerek - çünki ukrain akimiyetiniñ irişkeni kişilerdir. Meseleleri şu anda çezmege başlamalı olğan olarnen endi şimdi dialog ceryanlarını başlatmaq mümkün. Olarnen çalışma muvafaqiyeti, şu anda vaqtınca işğal etilgen topraqlarda bulunğan tüm ukrainalılar içün bir işaret olacaq.

Cenk tüzetilmegen zarar ketirdi - biñlerce insan öldürildi, evler ve müessiseler, mektepler, astyapı viran etildi. Er şeyniñ em ruhiy memün etmesine, em de maliyeviy tazminatqa ihtiyacı bar. Tecavuzcıdan, adaletli olaraq becermeli olğanımız reparatsiyalar başqa bir şey. Bunı yapmaq içün Rusiye Federatsiyanıñ halqara uquqqa mücibi tasdıqlanğan arbiy areketlerni ve Ukrainağa, vatandaşlarına ve isteklerine qarşı tecavuz aktlerını yapmasınıñ delilerini alma mehanizmine ihtiyacımız bar.

Devlet hızmetleri vastasınen reintegratsiya

- Ukrainada barışıqnı yañıdan quruv ceryanınıñ ilk, eñ esas strategik maqsadı nedir?

 Eñ esas vazifesi, şu anda çatışma sıñırında ve onıñ artında körgenimiz er şeyniñ tekrarlanmamasınıñ kefaletini yaratqan qararlarnı qıdırmaq ve tüşünip çıqarmaqtır. Em de yapılğan bozmalarğa ve olarnıñ uquqiy tanınmasına, silâlı çatışma şartlarında yapılğan cinayetleriniñ semereli taqiqatınıñ neticesi olaraq qabaatlı olğanlarnıñ kefaletli mesüliyetke çekilmesine dair aqiqatnı tapmaqtır. Bu cümleden, terk etilgen yaşama yerine göñülli qaytarılması ya da yañı yaşama yerine integratsiya içün şartlarnı yarataraq silâlı çatışmanıñ yañıdan başlanma telükesini azlaştırmalımız. Ve bu, çatışma neticesinde zarar körgenler içün öz ayatını ve cemaatınıñ ayatını tüzetmek, iş tapmaq imkânıdır. Yani bu, endi şimdi çalışmalı olğan maqbul devlet bir hızmetidir.

Reintegratsiya modelini tapuv ceryanında ve devletimizde tamamınen barışıqnıñ mevcut olması içün Ukraina halqara destekni duyamı?

Ebet, bu işte halqara ortaqlar bizge resurslarnen ve tecribesinen yardım eteler. Amma şimdiki silâlı tecavuznı bitirme yekâne stsenariyi olğan ukrain "baqrışıq keysi"ni yartamaq vazifesi, bizim vazifemiz ve tapacağımız ve kirsetecegimiz bir qarardır. Barışıqnı inkişaf kontsept temelleri, BMT Barışıqnı yañıdan qurma ve inkişaf etme programmasınıñ yardımınen azırlandı. Avropa Birligi, Avropa yatırım bankı, Ukrainadaki AQŞ elçiligi, Danimarka, Kanada, Felemenk, Almaniya, Norvegiya, Lehistan, İsviçre, İsveçiya ve Yaponiya ükleleriniñ ükümetleri destek ve yardım köstereler. Yabancı ortaqarımıznen muntazam tarzda dialog quramız. Maqsatlarımız ve usullarımız aynı, bunıñ içün işdeşligimiz de semereli olacaq.